ՀՆԱԳՈՒՅՆ ՄԵՐՁԱՎԱՆՅԱՆ ԴԻՑԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

ՀՄԱՌՈՏ
Հնագույն մերձավանյան դիցաբանությունը ստեղծվել է մեր թվարկությունից առաջ՝ Բրոնզե դարում, III-II-րդ հազարամյակներում: Մերձավանյան դիցաբանությունն աշխարհում ստեղծված ամենահին դիցաբանությունն է: Դիցաբանությունը կազմված է՝ հրաշագործ հին աստվածներից (դիցերից) ու աստվածուհիներից (դիցուհիներից), ահեղ եվ ամենակարող հերոսներից, ստորերկրյա դժոխքի տիրակալներից, բարի եվ չար տիտաններից եվ տիտանուհիներից (հսկաներից) : Մերձավանյան դիցաբանությունը բաժանվում է 3 խմբերի՝ երկնային աստվածների, երկրային աստվածների եվ ջրային աստվածների: Երկնային աստվածների եվ աստվածուհիների խմբին են պատկանում՝ Արամեն (Արամեն մերձավանյան դիցաբանության մեջ գլխավոր աստվածն էր, աստվածների հայրը), Վարդգեսը, Մանուկը, Արշակը, Հարությունը, Գեղամը, Լեռնիկը, Արեգը, Աբգարը, Աղասին, Իսահակը, Գալուստը, Սարգիսը, Մկրտիչը, Սերոբը, Գարունը, Շահենը, Իշխանը, Շանթը, Շիրակը, Սոսը, Սամսոնը, Սուքիասը, Տարոնը, Օհանը, Ալիշանը, Բագրատը, Վրեժը, Միսակ եվ Սիսակ եղբայրները, Սեդրակը, Մհերը, Մանուշակը, Քնարիկը, Հրածինը, Ալմաստը, Հրիփսիմեն, Հայկուհին, Շահանեն, Սերինեն, Վերգինեն, Փարելին, Իշխանուհին, Շուշաննան, Սիրանույշը, Սրբուհին, Դիցուհին, Երանուհին, Հեղինեն, Արշալույս եվ Վերջալույս քույրերը, Լուսինեն եվ Քրիստինեն: Երկնային աստվածները բնակվում էին Մերձավանի հյուսիսարեվելքում գտնվող Ավետիս լեռան վրա, այդ իսկ պատճառով էլ նրանց անվանել են՝ Ավետիսյաններ (Ավետիս լեռան աստվածներ): Երկրային աստվածների եվ աստվածուհիների խմբին են պատկանում՝ Ռազմիկը, Ալբերդը, Արտակը, Աշոտը, Ցոլակը, Արփիարը, Լիպարիտը, Խորենը, Հրահատը, Գարսեվանը, Մուշեղը, Վիրաբը, Խոսրովը, Վահրամը, Գեվորգը, Կարենը, Ղեվոնդը, Պայքարը, Նորայրը, Հրանդը, Վեմիրը, Մուրադը, Վահեն, Շերամը, Մանեն, Նունեն, Սյունեն, Նարինեն, Գիսանե եվ Գայանե քույրերը, Շողակաթը, Փիրուզը, Գյուլումը, Աշխենը, Ատրինեն, Նազենի եվ Նազելի քույրերեը, Լուսերես եվ Վարդերես քույրերը, Զեփյուռ եվ Համասփյուռ քույրերը, եվ լիլիթը: Ջրային աստվածների եվ աստվածուհիների խմբին են պատկանում՝ Սողոմոնը, Արաբոն, Նարեկը, Վաղինակը, Վահանը, Աղվանը, Վարուժանը, Վարշամը, Հակոբը, Հաբեթը, Գուրգենը, Գագիկը, Վանուշը, Սարգիսը, Մխիթարը, Շերամը, Ղարիբը, Արտավազդը, Արտաշեսը, Արգամը, Արծրունը, Գարեգինը, Երվանդը, Եփրեմը, Զարեհը, Խոսրովը, Վարդուհին, Արմիկը, Ոսկին, Տաթեվը, Սաթենիկը, Անուշը, Զարուհին, Նարեն, Փառանձեմը, Հասմիկը եվ Հրանուշը: Դժոխքի Տիրակալներն են՝ Վերդին, Տիգրանը, Համլետը, Վաչագանը, Վաչեն, Ժիրայրը, Խաժակը, Վազգենը եվ Վիլենը: Բարի տիտաննրեն են՝ Առանձարը, Ավագը, Բիվրատը, Բենիամինը, Գիսկան, Թադեոսը, Թորոսը, Թորգոմը, Ծատուրը, Կամսարը, Կորիունը, Ասթինեն, Վահանդուխտը, Գեղանուշը, Դեղձանիկը, Զվարթը, Իսկուհին, Հերմինեն եվ Մեխակը: Չար տիտաններն են՝ Համազասպը, Հայկազը, Հերմանը, Մաղաքիան, Միվռոն, Նավասարդը, Նուրհանը, Պաղպասարը, Սանասարը, Շաքեն, Օվսաննան, Սալբին, Զիվսանը, Վարսիկը, Արինը, Արսինեն, Հրարփին, Մանիկը, Սիրանը եվ Սիրիկը: Ահա եվ հնագույն մերձավանյան դիցաբանության բնութագիրը: Մերձավանյան դիցաբանությունը ունի շատ հետաքրքիր եվ գեղեցիկ պատմություն: Դիցաբանությունը իր մեջ ընդգրկում է՝ ռոմանտիզմ, դրամա, ողբերգություն, հրաշագործություն, սեր, հուզմունք եվ այլն: Դիցաբանությունը դարեր շարունակ կիրառվել է մարդկանց կյանքում որպես գլխավոր հավատք: Դիցաբանության մեջ ամեն աստված ունի իր ծագումն ու դերը: Հնագույն մերձավանյան դիցաբանությունը մյուս դիցաբանություններից տարբերվում է իր կառուցվածքային ոճով: Այն միակ դիցաբանությունն է աշխարհում, որը բաժանվում է ըստ աստվածական խմբերի: Մերձավանյան դիցաբանությունն այլ դիցաբանությունների համեմատ մի տարբերություն եվս ունի: Մերձավանյան դիցաբանությունը այլ դիցաբանությունների համեմատ՝ շատ ընդարձակ է եվ ծավալուն, իր մեջ ներառում է խրատական բնույթ, ոգեշնչում է՝ քաջություն, խիզախություն, համարձակություն եվ հաղթանակի ուժ: Դիցաբանությունը նաեվ ներկայացնում է Մերձավանի ժողովրդի եվ Մերձավանի դարեր ապրած հնագույն կյանքի մասին: Մերձավանյան դիցաբանությունն այժմ էլ չի մոռացվել, մերձավանցիները մինչ այժմ էլ դիցաբանության որոշակի ավանդույթներ ընդունում են որպես հնագույն ադաթներ եվ կիրառում իրենց կյանքում, քանի որ այն իր մեջ նաեվ պարունակել է հազարավոր օրենքներ, որոնք էլ այժմ ադաթային կարգով գործածվում են մերձավանցիների կյանքում եվ ընդհանրապես Մերձավանում: